Slochter Haven

Context

Het dorp Slochteren vormt onderdeel van een karakteristiek lintdorpenlandschap, dat zich uitstrekt van Groningen in het westen tot Wagenborgen in het oosten. Het bebouwingslint is ontstaan langs wegen die voerden over hoger in het landschap gelegen zandruggen, relikwie van de laatste ijstijd. Door de eeuwen heen heeft dit bebouwingslint zich langzamerhand met een veelheid aan functies verdicht. Die rijke functionele verscheidenheid heeft op haar beurt geleid tot een mooi gevarieerd bebouwingsbeeld. Die cultuurhistorische gegroeide eigenheid is over het algemeen nog goed voelbaar en afleesbaar.

In hartje Slochteren maakt de doorgaande route door het dorp een opvallende bajonetbeweging. Het is de plek waar de oostwest-as met de Noordbroeksterweg en het Slochterdiep, de noordzuid-as, met de Hoofdweg, elkaar kruisen. In het verleden was het voor voorname lieden een interessante plek om te wonen. Ook was het een strategische plek voor bijvoorbeeld gemeentehuis en het waaggebouw. Resultaat is een bijzonder ensemble van statige gebouwen met Landgoed Freaylema en zijn gelijknamige borg als blikvanger. Liefkozend wordt dit markant stukje Slochteren nu ook wel het erfgoedkwartier genoemd, sinds de jaren 70 beschermd dorpsgezicht.

Het Slochterdiep liep in vroegere tijden door tot het kruispunt en de daar gevestigde handel in bouwmaterialen. Veel handelswaar, voornamelijk hout, werd over het diep aangevoerd, op het erf gedroogd en opgeslagen in de zogenaamde houtstek. Maar met de komst van de spoorverbinding Woltjerspoor tussen Groningen en Siddeburen in de late jaren 30 werd dit oostelijke stukje van het Slochterdiep geamputeerd: het spoor werd dwars door het erfgoedkwartier getrokken waarbij de twee bekkens als het ware langs de nieuwe spoorlijn werden gevouwen. De exploitatie van de spoorlijn was van korte duur. De Duitse bezettingsmacht kon de rails goed gebruiken voor haar oorlogsindustrie. Wat restte was een dijklichaam en twee havenbekkens. In de jaren 70 en 80 bood het dijklichaam ruimte voor aanleg van de provinciale weg N387 en werden de bekkens benut als gemeentewerf en passantenhaven. Slochterdiep en Slochterhaven werden onderdeel van het Damsterdiep vaarcircuit.

Planvorming

In 2006 begon de gemeente het ruimtelijk functioneren van het dorp Slochteren in kaart te brengen, vastgelegd in de Structuurvisie Slochteren-kern. Toen al werden mogelijkheden en kansen gezien voor het erfgoedgebied als decor voor meer dynamiek en ontmoeting. Een aangename plek voor ontmoeting en recreëren voor korte of wat langer tijd, vanuit verschillende richtingen en omgevingen, voor inwoners en passanten. Mogelijkheden en kansen die in 2011 verder zijn uitgewerkt in het Masterplan centrumgebied Slochteren.

De aankoop van de handel in bouwmaterialen in 2009 en een verbreding van het tunneldek over de provinciale weg in 2016 boden mogelijkheden om de oude landschappelijke profielen en lijnen als uitgangspunt te nemen voor de ruimte. Niet door het Slochterdiep opnieuw door te laten lopen tot de kruising, maar met de aanleg van een nieuw dorpsplein, in 2014. Dit nieuwe dorpsplein, ook wel liefkozend het erfgoedplein genoemd, wacht nu alleen nog op de vestiging van Staatsbosbeheer in het oude woonhuisdeel van de handel in bouwmaterialen en de komst van een multifunctionele dorpsvoorziening Het Houtstek, in een nieuw te bouwen bijgebouw. Gemeente Midden-Groningen is in 2018 begonnen met de reconstructie van de Slochterhaven, als laatste onderdeel van de centrumplannen.

De haven zelf wordt aangepast aan de wensen en benodigdheden van de hedendaagse vaarrecreant. Steigers en kade gaan betere aanmeermogelijkheden bieden, voorzien van stroom- en watertappunten. Kade en aangrenzende havenplein worden opnieuw geprofileerd en herstraat met oud-Hollands gebakken waaltjes en keien. Stoere bolderverlichting zorgt ervoor dat kade en voetpad naar erfgoedplein ook in de avonduren goed zichtbaar zijn. Ook de monumentale klapbrug in de Boslaan wordt uitgelicht en zorgt daarmee voor een mooie dieptewerking in het gebied. Twee nieuwe restauratieve voorzieningen moeten voor extra dynamiek twee zorgen. Zo wordt het havengebouw, tot voor kort de plek van de lokale VVV, omgebouwd tot een Italiaans restaurant Portelini, Italiaans voor kleine haven. Ook wordt de kade vaste ligplaats voor een pannenkoekenschip.

Met de restaurants komen er nieuwe gebruikers van het havenplein bij. Het havenplein vormt daarmee een ondergrond voor multifunctioneel en flexibel gebruik voor verschillende gebruikers. Zo behoudt ook de wekelijkse warenmarkt haar plek op het havenplein en in het dorpsleven. Marktkooplieden beschikken over een adequate eigen stroomvoorziening in een netjes weggewerkt putkast.

Proces

Structuurvisie en masterplan zijn met traditionele inspraakprocedures tot stand gekomen. Voor de uitwerking van het plan voor de Slochterhaven hebben we voor een uitgebreide klankbordgroep van gebruikers en omwonenden gekozen. Hierdoor heeft het planvormingsproces weliswaar langer geduurd dan bij traditionele inspraak, maar is het draagvlak voor het uiteindelijk ontwerp groot, een ontwerp waaraan we gezamenlijk hebben bijgedragen.

KERNKARAKTERISTIEKEN CENTRALE WOLDGEBIED & DUURSWOLD

Dit project heeft betrekking op een aantal kernkarakteristieken van het Centrale Woldgebied & Duurswold. Die kernkarakteristieken zijn uiteengezet in de gebiedsbiografie.

• De schaal en het karakter van de historisch gegroeide wegdorpen
  • Reeksen (monumentale) boerderijen, deels op huiswierden en/of inversieruggen
  • Wegdorpen met boerderijen, erven en slingertuinen en soms een zware wegbeplanting
  • In de wegdorpen liggen Middeleeuwse kerken en kerkhoven, kloosterterreinen, molens en borgen met landgoedbossen.